ΦΩΝΟΛΟΓΙΚΗ ΕΠΙΓΝΩΣΗ – ΒΑΣΗΚΗ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΗ ΓΙΑ ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ
Μια πολύ σημαντική δεξιότητα για την κατάκτηση της γλωσσικής ικανότητας είναι η φωνολογική επίγνωση.
H φωνολογική επίγνωση είναι μια πολυδιάστατη δεξιότητα η οποία περιλαμβάνει την αναγνώριση και το χειρισμό μεγαλύτερων γλωσσικών μονάδων – όπως λέξεων, συλλαβών, ομοιοκαταληξιών και φωνημάτων. Αναφέρεται στην ικανότητα του μαθητή να εστιάζεται και να χειρίζεται μεμονωμένους ήχους (φωνήματα) των ομιλούμενων λέξεων. Φωνολογική επίγνωση σημαίνει πως αντιλαμβανόμαστε και χειριζόμαστε τη δομή των λέξεων. Με άλλα λόγια είναι η ικανότητα του ατόμου να αναγνωρίζει και να χειρίζεται τους στοιχειώδεις ήχους του λόγου (φωνήματα) και να τα ταυτοποιεί με τα αντίστοιχα σύμβολα του γραπτού λόγου (γραφήματα). Η απόκτηση φωνολογικής ενημερότητας είναι πολύ σημαντική επειδή αποτελεί τη βάση για το συλλαβισμό και τη δεξιότητα αναγνώρισης των λέξεων. Επίσης μας δίνει τη δυνατότητα πρόβλεψης της αναγνωστικής δεξιότητας του παιδιού κατά τη διάρκεια των δυο πρώτων χρόνων της εκπαίδευσης του.
ΠΩΣ ΜΑΘΑΙΝΟΥΜΕ ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΓΡΑΦΗ;
Το παιδί που δεν έχει ακόμα κατακτήσει την φωνολογική επίγνωση, πρέπει να συνειδητοποιήσει, ότι σε κάθε φώνημα αντιστοιχεί ένα γράφημα, δηλαδή ένα γραπτό σύμβολο. Στην απόκτηση αυτής της δεξιότητας θα στηριχθεί, αμέσως μετά η ανάγνωση και η γραφή, για αυτό και θεωρείται ουσιώδους σημασίας. Η γραφή είναι η φωνολογική αναγνώριση του ήχου και η αντιστοίχηση του με γράφημα ( γράμμα), δηλαδή λειτουργεί η σύνθεση και η ανάγνωση είναι η αναγνώριση του γραφήματος ( γράμματος ) και η μετατροπή του σε ήχο, δηλαδή η ανάλυση. Κατακτώντας αυτές τις δεξιότητες, στη συνέχεια θα πρέπει να κάνει και εφαρμογή των κανόνων σύνθεσης και ανάλυσης.
Τι μας δείχνουν οι έρευνες;
Έρευνες έχουν δείξει ότι τα παιδιά που αποδίδουν καλά σε ασκήσεις φωνολογικής επίγνωσης στην προσχολική ηλικία αναμένεται να μάθουν να διαβάζουν γρηγορότερα και να γράφουν σωστότερα από άλλα παιδιά που δεν έχουν ανεπτυγμένη αυτήν την ικανότητα, εφόσον δεχθούμε ότι δεν υπεισέρχονται άλλοι παράγοντες, όπως π.χ. Φωνολογική διαταραχή που τα παιδιά αντικαταστούν κάποιους φθόγγους με άλλους. Συνήθως το /Θ/→ σε /Φ/ ή /Σ/,το /Δ/ → σε /Ζ/ ή /Β/, το /ΑΥ/→ σε /ΑΣ/, το /Ρ/→ σε /Λ/…..)κλπ.
Ποια είναι τα αίτια που περιορίζουν την ανάπτυξη της φωνολογικής επίγνωσης;
• Να είμαστε σίγουροι πως η ποσότητα της ακουστικής αντίληψης είναι φυσιολογική.
• Να έχουμε ελέγξει πως δεν έχει μειωμένη ακοή.
• Οι συχνές ωτίτιδες ή υγρό στο έσω αυτί δεν έχουν αφήσει μόνιμη βλάβη,
• Η ποιότητά της επεξεργασία των ήχων είναι καλή, η ποία θα του επιτρέψει να κάνει τη διαφοροποίηση μεταξύ όμοιων ήχων π.χ /Θ/-/Φ/.
• Να έχει καλή κατανόηση του προφορικού λόγου.
• Να μεγαλώνει σε περιβάλλον με πλούσια ακουστικά ερεθίσματα.
• Να μην έχει Διάσπαση Προσοχής.
• Να έχει καλή επικοινωνία - βλεμματική και λεκτική. Το παιδί με δυσκολία στην επικοινωνία έχει δυσκολίες και στη μάθηση.
Εάν το παιδί μου δεν έχει καλή φωνολογική επίγνωση τι θα παρατηρήσω στο σπίτι;
• Θα έχει δυσκολία να σκεφτεί λέξεις που ομοιοκαταληκτούν, ακόμη και για μια απλή λέξη όπως π.χ. λάδι - χάδι
• Δε δείχνει κανένα ενδιαφέρον για γλωσσικά παιχνίδια, παιχνίδια λέξεων ή ομοιοκαταληξίας.
• Δύσκολα μαθαίνει ποιήματα
• Δε θέλει να συμμετέχει σε γλωσσικές εργασίες του σχολείου
Τι μπορώ να κάνω για να βοηθήσω;
• Να δημιουργηθεί κίνητρο - βασική προϋπόθεση.
• Να ετοιμάζετε δραστηριότητες σχετικές με τους ήχους (φθόγγους) των λέξεων, για παράδειγμα βοηθείστε το παιδί σας να σκεφτεί αρκετές λέξεις που να αρχίζουν από «σ» ή «τζ».
• Δημιουργήστε «αστείες» προτάσεις με λέξεις που να ξεκινούν από τον ίδιο ήχο π.χ « Σήμερα συνάντησα στο σχολείο τη Σοφία».
• Χρησιμοποιήστε ειδικά σχεδιασμένα ηλεκτρονικά παιχνίδια για να καλλιεργήσετε τις φωνολογικές δεξιότητες του παιδιού σας.
• Διαβάστε στο παιδί σας βιβλία με έμμετρο λόγο. Μάθετε στο παιδί σας μικρά ποιήματα, τραγούδια και ομοιοκαταληξίες.
Τι παρατηρεί ο εκπαιδευτικός στην τάξη;
• Δε μπορεί να συμπληρώσει σωστά τις ασκήσεις που απαιτούν να συνδυάσει διαφορετικούς ήχους π.χ. /π/ /α/ /λ/ /ά/ /τ/ /ι/ προκειμένου να φτιάξει τη λέξη παλάτι.
• Δεν μπορεί να συμπληρώσει σωστά τα φωνήματα στις δραστηριότητες αντικατάστασης, για παράδειγμα, να αλλάξει το /λ/ στη λέξη «άλλος» με το /μ/ και να γίνει η λέξη «άμμος».
• Έχει δυσκολίες να εντοπίσει από πόσες συλλαβές αποτελείται η λέξη π.χ. φεγγάρι.
• Δυσκολεύεται να συγκρίνει δυο συλλαβές - ως προς το μήκος ή ως προς την περιεκτικότητα συγκεκριμένων ήχων.
• Δυσκολεύεται να μάθει σωστό συλλαβισμό.
• Παρουσιάζει δυσκολίες στην ανάγνωση και στη γραφή, παρόμοιες με της Δυσλεξίας.
Αξιόπιστο ΤΕΣΤ διάγνωσης - ΤΕΣΤ ΜέταΦΩΝ 3,6 – 6,3. Τι είναι αυτό το ΤΕΣΤ;
Το ΤΕΣΤ εξετάζει τη μετάβαση από την εικόνα στην φωνολογική επίγνωση ( σχολική ετοιμότητα ). Είναι προσαρμοσμένο για παιδιά από 3,6 χρόνων ως 6,3 ή μεγαλύτερα, αλλά με ελλείμματα στη φωνολογική ανάπτυξη.
Τα αποτελέσματα καταδεικνύουν τη σημασία της χρήσης του Ανιχνευτικού ΜέταΦΩΝ τεστ ως ανιχνευτικού εργαλείου πριν την παρακολούθηση της πρώτης δημοτικού καθώς και την αποτελεσματικότητα που έχει το Πρόγραμμα Ενίσχυσης Φωνολογικής Επίγνωσης για την επίλυση δυσκολιών τέτοιας φύσης.